بادگیر‌های طبیعی باستانی یزد؛ میراثی برای مقابله با گرما که متروک می‌شوند
تاریخ انتشار: ۲۰ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۳۱۸۱۵
آفتاب‌‌نیوز :
بادگیر‌های بلند و دودکش مانند از خانه‌های خشتی چند صد ساله در شهر کویری ایران، یزد، نسیم دلپذیری را به منزلگاه ساکنان یکی از گرم‌ترین شهر‌های روی زمین هدایت می‌کنند. این برج‌های بلند تنها یکی از شگفتی‌های مهندسی است که ساکنان در این شهر باستانی در مرکز ایران ایجاد کرده‌اند، جایی که دمای هوا در تابستان به بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
سازمان یونسکو در سال ۲۰۱۷ یزد را در فهرست میراث جهانی قرار داد و این شهر را به عنوان «شاهدی زنده برای استفاده هوشمندانه از منابع محدود موجود در کویر برای بقا» توصیف کرد.
عبدالمجید شاکری، معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «قرن‌ها قبل از اینکه برق داشته باشیم، این بادگیر‌ها امکان خنک‌سازی خانه‌ها را فراهم می‌آوردند.»
یزد حدود ۷۰۰ بادگیر دارد که قدیمی‌ترین آنها به قرن ۱۴ میلادی بازمی‌گردد. با این حال گفته می‌شود این معماری خاص ۲۵۰۰ سال سابقه دارد، یعنی زمانی که امپراتوری هخامنشی بر بسیاری از مناطق خاورمیانه حکومت می‌کرد.
شاکری درباره یزد که توقفگاه کاروانیان در جاده باستانی ابریشم بوده است، می‌گوید: «بادگیر‌ها نقش اساسی در آبادانی شهر داشتند. به لطف آنها، مردم در آسودگی زندگی کردند.»
مجید علومی، مدیر باغ دولت‌آباد یزد در زیر یک بادگیر ۳۳ متری روش خنک‌کنند‌گی آن را «کاملاً تمیز» توصیف کرد چرا که به گفته وی این سازه‌ها نه از برق استفاده می‌کنند و نه از مواد آلاینده.
این معماری متناسب با زیست اقلیمی که خنکی را در گرمای زیاد برای مردم یزد فراهم می‌آورد، در سایر مناطق کره زمین نیز که گرمایی فزاینده را تجربه می‌کنند مورد توجه قرار گرفته است.
رولاند دهقان کمارجی، معمار ساکن پاریس که بادگیر‌های ایران را مطالعه کرده است، می‌گوید: «بادگیر‌ها نشان می‌دهند که سادگی می‌تواند یک ویژگی اساسی برای زیست پایدار و متناسب با اقلیم باشد. این برخلاف تصور غلط رایج است که راه حل‌های پایدار باید الزاما پیچیده یا با فناوری بالا باشند.»
به گفته وی، در شهر مصدر امارات عربی متحده که یک جامعه شهری پایدار به حساب می‌آید، ساختمان‌ها «مانند بادگیر‌ها طراحی شده‌اند تا بتوانند از تهویه طبیعی برای خنک‌سازی استفاده کنند.»
به طرز مشابهی یک سیستم تهویه با الهام از «تپه موریانه‌ها که رویکردی شبیه به بادگیر دارد»، روی سقف یک مجتمع اداری و مرکز خرید در هراره پایتخت زیمبابوه ساخته شده است.
این در شرایطی است که سنت‌های منحصر به فرد معماری یزد در زادگاهش تا حد زیادی متروک شده‌اند. علومی می‌گوید: «متأسفانه میراث آبا و اجدادی ما به ویژه بعد از ظهور کولر‌ها فراموش شده است. امروزه معماری خانه‌ها شبیه به معماری خانه‌ها در کشور‌های دیگر شده در حالی که ساخت و ساز با پایه سیمانی با اقلیم یزد همخوانی ندارد.»
شهر قدیمی یزد هزارتویی از خیابان‌های باریک و کوچه‌های مسقف است. بنا‌های چند صد ساله آن از خشت، آجر گلی و کاهگل ساخته شده است که همگی در برابر گرمای شدید عایق هستند. این خانه‌های قدیمی، اما در تضاد شدید با بنا‌های سیمانی مدرن و جاده‌های چند بانده قرار دارند.
کمارجی می‌گوید معماری زیست‌اقلیمی به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و همچنین روش‌های ساخت‌وساز مدرن که «تا حد زیادی بر استفاده از انرژی و مواد پرمصرف سوخت فسیلی متکی هستند، کاهش یافته است.»
بادگیر‌ها تنها یکی از شگفتی‌های مهندسی هستند که ساکنان یزد آنها را برای سازگاری با آب و هوای خشن کویری در مرکز ایران ساخته اند. یکی دیگر از ویژگی‌های معماری پایدار یزد، سیستم قنات‌های زیرزمینی آن به نام «کاریز» است که آب را از چاه‌های زیرزمینی، سفره‌های زیرزمینی یا از دل کوه‌ها به شهر منتقل می‌کند.
این کاریز‌ها که بیش از هزار سال قدمت دارند، شامل احداث کانال‌های زیرزمینی می‌شوند که آب را در منطقه‌ای وسیع جاری می‌سازند. در این روش و به وسیله شفت‌ها (گذرگاه‌ها)ی عمودی که در امتداد کانال حفر می‌شود، هوای زیرزمین به سطح منتقل شده و باعث کاهش دمای بالای سطح زمین می‌شود.
زهره منتظر، کارشناس سیستم آب، در این باره می‌گوید: «این قنات‌های زیرزمینی کاربرد زیادی دارند. آنها منبع تامین آب هستند و خنک کردن خانه‌ها و نگهداری مواد غذایی در دمای ایده‌آل را ممکن می‌سازند.
تخمین زده می‌شود امروزه ایران حدود ۳۳ هزار قنات عملیاتی داشته باشد، رقمی که کاهشی قابل توجهی در مقایسه با ۵۰ هزار قنات مورد استفاده در اواسط قرن بیستم نشان می‌دهد.
سازمان یونسکو می‌گوید کاهش تعداد قنات‌ها تا حدی به دلیل خشک شدن منابع آب زیرزمینی به دلیل مصرف بیش از حد است.
مقامات ایرانی در سال‌های اخیر به دنبال بازسازی قنات «زارچ» در عمق ۳۰ متری زمین بوده‌اند که ۷۰ کیلومتر در سراسر یزد امتداد دارد. این قنات طولانی‌ترین و یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های جهان با قدمت حدود ۳ هزار سال محسوب می‌شود.
منتظر می‌گوید: «روزی که سوخت‌های فسیلی تمام شود، باید به این روش‌ها برگردیم.»
منبع: یورونیوزمنبع: آفتاب
کلیدواژه: بادگیر های یزد کاریز قنات بادگیر ها خانه ها قنات ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۳۱۸۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های ورزشی گناباد تخصیص یافت
علی اصغر اکبری رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ۱۲۰ میلیارد ریال از مجموع این اعتبار برای ساخت و تکمیل هشت زمین چمن ورزشی در شهر‌های کاخک و روشناوند، محله نوغاب و استادیوم ورزشی ملت شهر گناباد و روستا‌های سقی، کلات، باغ آسیا و ریاب از توابع این شهرستان تخصیص پیدا کرد.
وی ادامه داد: ۱۰ میلیارد ریال از این اعتبار نیز برای تکمیل گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند و پنج میلیارد ریال هم به خانه جوان گناباد تخصیص یافت.
رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ساخت گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند از توابع بخش مرکزی این شهرستان به عنوان بزرگترین گود باستانی شرق کشور از سال ۱۳۹۵ آغاز شد و تا سال ۱۴۰۱ مبلغ ۲۵ میلیارد ریال توسط خیران برای ساخت آن تخصیص پیدا کرد.
اکبری افزود: از محل اعتبارات دولتی هم طی یک سال گذشته ۲۵ میلیارد ریال و امسال هم ۱۰ میلیارد ریال برای تکمیل گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند تخصیص یافت و این طرح با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد در حال اجراست و نیمه نخست امسال به بهره برداری می‌رسد.
وی اضافه کرد: با وجود این که ساختمان خانه جوان شهرستان گناباد در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ به عنوان نخستین خانه جوان استان خراسان رضوی افتتاح شد ولی به دلیل تکمیل نبودن امکانات هنوز به بهره برداری نرسیده است.
رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ساخت خانه جوان گناباد در زمینی به وسعت ۶۶۰ متر مربع و با اعتباری افزون بر ۱۰ میلیارد ریال از سال ۱۳۹۷ آغاز شد و این طرح هم اکنون ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، اما هنوز زیرساخت‌های آب، برق، گاز، تلفن و سایر تجهیزات مورد نیاز آن تامین نشده است.
اکبری افزود: ۲۵ میلیارد ریال طی یک سال و نیم گذشته برای تکمیل خانه جوان گناباد تخصیص یافت و برای بهره برداری نهایی آن ۱۵ میلیارد ریال نیاز است.
وی با اشاره به بهره برداری از ۱۴ طرح ورزشی با صرف اعتبار ۳۰۰ میلیارد ریال طی سال گذشته در این شهرستان اظهار کرد: از جمله این طرح‌ها زمین چمن مصنوعی و خانه ورزش روستا‌های رهن، مند، ریاب، گوهردشت، نوده، روچی، نوده میرمحراب، فودنجان و نجم آباد و آماده سازی مرحله نخست گود باستانی روستای بیلند و سه سالن و باشگاه ورزشی در گناباد و بیدخت است.
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی مشهد
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند